Op donderdagochtend 3 oktober 2024 verzamelden ruim 200 Stromenland-medewerkers, samenwerkingspartners en collega’s uit aangrenzende werkvelden in hotel Van der Valk in Cuijk voor het jaarlijkse congres van SWV Stromenland. De dag draaide om goede gesprekken over en mooie praktijkvoorbeelden bij een onderwerp dat ons allemaal bezighoudt: inclusief onderwijs.

Bestuurder Bas Wesseldijk opent de dag en is trots. “We zien deze dag als de lokale variant van het jaarlijkse landelijke congres over inclusiever onderwijs in Bussum. We wilden vooral goede praktijkvoorbeelden uit ons netwerk laten zien. Er waren dit jaar wel 35 initiatieven met een interessant verhaal en daarvan hebben we er 12 geselecteerd, zij delen vandaag hun inspirerende ervaringen met jullie.” Ook iedereen in de zaal wordt door Bas gevraagd mee te denken, door op de digital wall in de hal de zin ‘Op de route naar inclusief onderwijs is nodig dat…’ af te maken. Tekenaar Robert Oude Nijhuis van Visuele Verbinders, die ook de praatplaten ‘Droombeeld’ en ‘Werkagenda’ Inclusief onderwijs 2035 maakte, legt de uitkomsten en verhalen van de dag vast.

Attitude en kleine stapjes

Dan wordt Teun Dekker, directeur-bestuurder Kindcentrum De Kroevendonk in Roosendaal, uitgenodigd op het podium. De Kroevendonk is volgens Bas Wesseldijk “de meest inclusieve school van Nederland”. Teun vindt dat inclusief onderwijs altijd met de attitude en visie van de medewerkers op een school begint. “Op De Kroevendonk staat de verwoording ervan zelfs groot op een muur: ‘Geloven in ontwikkeling. Altijd!’. Wij werken daaraan volgens de principes van mediërend leren. Als leidinggevende is het daarnaast cruciaal om te zorgen voor een veilige werkomgeving, waarin we het sámen doen en waarin mijn collega’s niet bang hoeven te zijn om afgerekend te worden op de opbrengsten. Wacht niet tot het onderwijssysteem verandert, maar denk vanuit het kind en maak zelf kleine stapjes binnen dat systeem.”

Serieus werken aan inclusief onderwijs

In een panelgesprek gaan Teun Dekker, Nanette Smit (senior beleidsmedewerker Directie Jeugd op het thema aansluiting zorg en onderwijs voor het Ministerie van VWS) en Barbara Edens (programmaleider inclusief funderend onderwijs voor het Ministerie van OCW) in op stellingen die Bas Wesseldijk ze voorlegt. Het publiek kan stemmen in Mentimeter en reageren via de microfoon die in de zaal rondgaat. De openingsstelling is ‘In 2035 is het Nederlandse onderwijssysteem volledig ingericht op inclusief onderwijs en hebben alle leerlingen een plek in het regulier onderwijs’. Teun hoopt dat het grootste deel van de scholen in 2035 in elk geval serieus werkt aan inclusief onderwijs. Een deelnemer zegt: “De overheid moet hiervoor wel de piketpaaltjes slaan. Als dat niet gebeurt, zullen er altijd scholen zijn die geitenpaadjes opzoeken.” Barbara reageert daarop: “De overheid heeft zeker een opgave. Inclusief onderwijs gaat echter ook heel erg over normen en waarden. Die zitten van binnen. We moeten in Nederland samen hard werken aan een cultuurverandering in het onderwijs.” Bij de stelling ‘De invoering van inclusief onderwijs maakt het beroep van leraren aantrekkelijker en draagt bij aan het oplossen van het lerarentekort’ komen uiteenlopende invalshoeken naar boven. Een onderwijsondersteuner uit de zaal zegt aan collega’s te merken dat ze het gevoel hebben nóg minder met hun vak bezig te zijn. Teun Dekker ziet juist de voordelen: “Ik heb weinig uitstroom en veel jubilea! Mijn collega’s geven aan juist ook veel arbeidsvreugde te vinden, ook door de verbinding met de verschillende disciplines in het onderwijs.”

Jero

Na het panelgesprek begint de eerste van drie workshoprondes van deze dag. Tijdens deze sessies van een uur kunnen de deelnemers luisteren naar de ervaringen van SO De Kom en basisschool De Laak, die hun krachten bundelen om inclusiever onderwijs te bevorderen met bijvoorbeeld integratieprojecten en gezamenlijke activiteiten. Het Jenaplan Kindcentrum vertelt over Lotta, die ondanks haar meervoudige beperking, samen met haar broertje Pelle naar school gaat. Bij Het Talent en SBO De Windroos draait alles om het creëren van een kansrijke leeromgeving, zodat alle kinderen in hun eigen wijk naar school kunnen. Roos Verkaart (extern begeleider Punt Speciaal), Lonneke Hubers (directeur De Weijerwereld) en Gaby Korfage (directeur St. Maartensschool) vertellen over hun leerling Jero (7 jaar) en zijn gastleerlingschap vanuit de St. Maartensschool op basisschool De Weijerwereld. Door intensieve samenwerking, ook met de ouders, en externe begeleiding kon Jero daar de afgelopen tijd meedraaien in groep 3. Hij krijgt de ondersteuning die hij nodig heeft, kan met vriendjes in de buurt afspreken en zegt in zijn vooraf opgenomen ‘vlog’ zelf met een stralende lach: “Ik mis helemaal niets op De Weijerwereld!”

Succeservaringen

Tijdens de tweede workshopronde vertelt de Martinusschool over hun ontdekkingsreis naar minder bureaucratie en meer regie voor de leerkracht, in samenwerking met de IB-er. Op welke manier maak je regulier onderwijs ook inclusief voor nieuwkomers in het Nederlandse onderwijs? Twee NT2-ondersteuners zoomen in op de werkwijze van Groeisaam. De Radboud Universiteit doet onderzoek naar het inzetten van verschillende leermethoden en de ervaringen met inclusief bewegingsonderwijs in het speciaal onderwijs. Deelnemers kunnen dit samen met hen vertalen naar hun praktijk in het regulier onderwijs. Mike Kroon (docent) en Frank Saris (directeur) van de Tarcisiusschool laten zien hoe zij een ervarings- en praktijkgericht pilot-programma inzetten voor hun leerlingen vanaf tien jaar. De deelnemers worden aan het werk gezet met zelfonderzoek. Wat wilde jij worden toen je tien jaar was? Hoe was voor jou de overgang naar de middelbare school? Was jij je al bewust van je talenten? De ervaringen van de deelnemers lopen uiteen. Voor kinderen met minder cognitieve mogelijkheden spelen in deze leeftijd al vaak een laag zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen en faalervaringen. Frank: “Met deze pilot richten we ons met de leerlingen op succeservaringen en het vergroten van toekomstkansen, zodat ze met plezier doorstromen naar het praktijkgerichte onderwijs.”

Stoeien met taal

Na een uitgebreid lunchbuffet en alvast even bijpraten met collega’s in het restaurant van Van der Valk is het tijd voor de laatste ronde workshops. De Impulsklas heeft als doel kinderen met een taak- werkhoudingsprobleem en/of gedragsproblematiek een positieve impuls te geven. Tussen de Rivieren neemt de deelnemers mee in het gedachtegoed van deze onderwijsvorm. De visie van de gemeente Land van Cuijk is ‘Elk kind een kans’. Vanuit die inclusieve gedachte is daarom gestart met Passende Kinder Opvang (PKO) en worden pedagogisch medewerkers getraind. Basisschool de Akker en Conexus hebben hun focus verlegt van curatief naar preventief werken. Ze vertellen wat de aanleiding was en welke stappen er al zijn gezet. Nicki Erinkveld en Kim van Hulst zijn ondersteuners Passend Onderwijs voor Stromenland en gaan met de deelnemers aan de slag rondom inclusief taalgebruik. In de klas, maar ook in de wandelgangen met collega’s of tijdens oudergesprekken. Hoe praat je over en met leerlingen en ouders? Is wat je zegt congruent met je nonverbale houding? Deelnemers mogen in groepjes “stoeien” met taal. Nicki concludeert: “Het gaat niet om perfectie, het gaat erom dat je beseft dat taal ertoe doet”.

De dag wordt afgesloten door Bas Wesseldijk en tekenaar Robert Oude Nijhuis, die alle opgedane inspiratie heeft vastgelegd. Dit congres is volgens Bas een mooie basis om samen verder te gaan op de ingeslagen route.